Hoe heeft NAFTA de Verenigde Staten, Canada en Mexico beïnvloed?
Het Noord-Amerikaanse Vrijhandelsverdrag (NAFTA) werd in 1994 opgericht om de handel tussen de Verenigde Staten, Canada en Mexico te vergroten. De regering-Trump bekritiseerde NAFTA omdat het handelsdeficieten, fabriekssluitingen en baanverliezen in de VS zou hebben veroorzaakt. De leiders van de drie landen heronderhandelden en noemden het verdrag in 2018 om tot de USMCA, waarmee nieuwe bepalingen werden toegevoegd.
Basics
NAFTA trad in werking op 1 januari 1994 met als hoofddoel het wegnemen van handelsbarrières tussen de Verenigde Staten, Canada en Mexico. De bepalingen werden in fasen over 15 jaar geïmplementeerd. Tijdens zijn campagne bekritiseerde de Amerikaanse president Donald Trump NAFTA sterk en beloofde het verdrag zo nodig te heronderhandelen of te beëindigen. Uiteindelijk werd een nieuw akkoord, bekend als het United States-Mexico-Canada Agreement (USMCA), in 2020 goedgekeurd als een geactualiseerde versie van NAFTA.
De perceptie van NAFTA verschilde onder mensen. Terwijl sommigen het belangrijkste gebrek zagen in een gebrek aan ambitie en geloofden dat verdere regionale integratie de sleutel was, noemden Trump en zijn aanhangers het misschien "de slechtste handelsdeal ooit." Deze discrepantie riep vragen op over de gedane beloften, behaalde uitkomsten en welke partijen profiteerden of juist problemen ondervonden door het verdrag. Om de volledige geschiedenis van NAFTA, de belangrijkste spelers en de algehele impact te begrijpen, is een uitvoerige analyse van het akkoord noodzakelijk.
A Closer Look at NAFTA
NAFTA, ingevoerd in 1994 tijdens de regering-Clinton, had tot doel de handel binnen Noord-Amerika tussen Canada, de Verenigde Staten en Mexico te bevorderen door handelsbarrières, belastingen en tarieven op goederen die tussen de drie landen werden uitgewisseld weg te nemen.
Het idee van een handelsovereenkomst gaat terug tot de ambtstermijn van Ronald Reagan, die zijn campagneloofte vervulde door in 1984 de Trade and Tariff Act te verwezenlijken. Vier jaar later tekenden Reagan en de Canadese premier het Canada-U.S. Free Trade Agreement.
Hoewel George H.W. Bush aanvankelijk NAFTA onderhandelde, zette zijn opvolger Bill Clinton de gesprekken voort om de handel met de VS te stimuleren. Terwijl Bush aanvankelijk voor een bilaterale overeenkomst met Mexico ging, pleitte president Carlos Salinas de Gortari voor een trilateraal akkoord met alle drie de landen. Uiteindelijk ondertekenden Bush, Mulroney en Salinas in 1992 het akkoord, dat twee jaar later van kracht werd nadat Clinton het presidentschap had aanvaard.
NAFTA & Trump Administration
Het doel van de regering-Trump was handelsdeficieten, fabriekssluitingen en baanverliezen aan te pakken door te pleiten voor strengere arbeids- en milieuvoorwaarden in Mexico. Ze wilden ook bepaalde geschiloplossingsmechanismen schrappen die problemen veroorzaakten voor bepaalde sectoren.
Tijdens de onderhandelingen werd op verschillende punten voortgang geboekt, maar er ontstonden meningsverschillen over de berekening van de herkomst van auto-onderdelen, met zorgen over mogelijke gevolgen voor de markt. Bovendien bemoeilijkte een door een land ingediend WTO-dossier de besprekingen verder.
Het proces om zich terug te trekken uit NAFTA was vastgelegd in artikel 2205 van het verdrag, waarmee een partij na zes maanden schriftelijke kennisgeving aan de anderen kon uittreden. Het akkoord zou voor de overgebleven partijen van kracht blijven zelfs als één partij zich terugtrok.
NAFTA Accomplishments
NAFTA was ontworpen met twee hoofddoelen: de grensoverschrijdende handel in Noord-Amerika stimuleren en economische groei voor alle betrokken partijen bevorderen. Laten we kort deze twee cruciale aspecten van het verdrag verkennen.
NAFTA's Impact on Trade
NAFTA bereikte succesvol het directe doel om grensoverschrijdende handel in Noord-Amerika te bevorderen. Door tarieven en bepaalde niet-tarifaire barrières, zoals Mexicaanse lokale- inhoudsvereisten, te verminderen, faciliteerde het akkoord een aanzienlijke toename van handel en investeringen. Opmerkelijk is dat de handel tussen de VS en Mexico van 1993 tot 2020 $3,2 biljoen bereikte, terwijl de handel tussen de VS en Canada in dezelfde periode $7,4 biljoen bedroeg. Hoewel de handel tussen Mexico en Canada snel groeide tussen 1999 en 2020, bedroeg deze slechts $594 miljard. Over het geheel genomen kan NAFTA worden gecrediteerd voor het meer dan verdubbelen van de reële handel tussen de ondertekenaars. De volledige impact van het akkoord vereist echter een genuanceerdere beoordeling voorbij deze eerste resultaten.
Per-Capita GDP of Participating Countries
Van 1993 tot het vierde kwartaal van 2019 groeide het reële bbp per hoofd van de bevolking in de Verenigde Staten met 48% tot $57.585. In dezelfde periode steeg het bbp per hoofd in Canada met 44% tot $45.109 (startend vanaf 1997), en het bbp per hoofd in Mexico groeide met 26% tot $9.819.
Verassend genoeg groeide de output per hoofd in Mexico, ondanks dat het een opkomende markt is, in een lager tempo vergeleken met zowel Canada als de Verenigde Staten. In normale omstandigheden zou men verwachten dat een opkomende economie sneller groeit dan ontwikkelde economieën.
Winners and Losers of NAFTA
Is het accuraat om Canada en de VS als winnaars van NAFTA te beschouwen, terwijl Mexico als verliezer uit de bus komt? Om dit perspectief te begrijpen, bekijken we waarom Trumps campagne in 2015 zich richtte op economische rivaliteit met Mexico.
Voor NAFTA was het handelsbalans in goederen tussen de VS en Mexico licht in het voordeel van de VS. In 2019 verkocht Mexico echter ongeveer $101,4 miljard meer aan de VS dan het van zijn noordelijke buur kocht. NAFTA is een omvangrijk en ingewikkeld akkoord, en er ontstaan verschillende gezichtspunten bij het beoordelen van de impact op economische groei versus handelsbalansen. Terwijl de algehele effecten van NAFTA niet gemakkelijk te onderscheiden zijn, zijn er wel aanwijzingen voor duidelijke winnaars en verliezers.
NAFTA & United States
Toen NAFTA in 1993 werd ondertekend, werd aangenomen dat het Amerikaanse banen zou kunnen creëren en de economie zou stimuleren. Er waren echter zorgen over de gevolgen van banen die naar Mexico verplaatsten. De relatie tussen NAFTA en de algemene werkgelegenheidstrends is complex, met uiteenlopende meningen over de effecten. Sommige sectoren ervoeren grotere handeleffecten door het wegnemen van handelsbarrières. Hoewel er baanverlies plaatsvond in bepaalde industrieën, is de impact op de totale arbeidsmarkt moeilijk precies vast te stellen.
United States: Manufacturing and Employment
Na de invoering van NAFTA daalde de werkgelegenheid in de Amerikaanse industrie van 16,8 miljoen naar 11,5 miljoen banen in 2009. In juni 2020, toen NAFTA afliep en de USMCA van kracht werd, steeg het aantal industriële banen tot 11,99 miljoen.
Automotive Industry Growth
Aanvankelijk zag de auto-industrie groei na de introductie van NAFTA, met een piek in de werkgelegenheid van bijna 1,3 miljoen banen in oktober 2000. Tijdens de financiële crisis namen de banenverliezen echter toe en bereikten een dieptepunt van 623.000 in juli 2009, bijna terug op het pre-NAFTA-niveau.
U.S. Carmakers in Mexico
Anecdotisch bewijs suggereert dat sommige banen naar Mexico zijn verhuisd vanwege lagere lonen, waarbij grote Amerikaanse autofabrikanten daar fabrieken vestigden. Autofabrikanten produceren nu zowel in de VS als in Mexico, waarbij Amerikaanse invoer uit Mexico 40% Amerikaanse onderdelen bevat en 25% voor Canada, vergeleken met 4% voor China en 2% voor Japan.
NAFTA's Impact on U.S. Manufacturing
Economisten schrijven NAFTA toe dat het de wereldwijde concurrentiekracht van de Amerikaanse maakindustrie verbeterde door de ontwikkeling van toeleveringsketens. Ondanks het verlies van Amerikaanse autobanen geloven deskundigen dat NAFTA erger had kunnen voorkomen. Door Noord-Amerikaanse toeleveringsketens te integreren, behielden autofabrikanten productie in de VS en ontliepen ze potentiële concurrentieproblemen met Aziatische rivalen. Hoewel de impact van NAFTA hypothetisch blijft, speelde het een cruciale rol in het behouden van delen van de sector.
Garment Manufacturing
Textielproductie werd ernstig getroffen door offshoring, met een daling van de werkgelegenheid van bijna 88,5% sinds de ondertekening van NAFTA. Desondanks blijft Mexico een belangrijke bron van textielimporten voor de wereld.
United States: Consumer Prices and Income
NAFTA beïnvloedde prijzen. Van 1994 tot 2020 steeg de consumentenprijsindex met 78%, terwijl kledingprijzen daalden met 2,1%. Toch is het moeilijk deze veranderingen direct toe te schrijven aan NAFTA. Mensen met lagere inkomens, die meer afhankelijk zijn van goedkopere geïmporteerde goederen, zouden het meest lijden onder een verschuiving naar protectionisme. Studies suggereren dat het volledig afsluiten van handel zou kunnen resulteren in een inkomensverlies van 69% voor de armste 10% van de Amerikaanse bevolking.
United States: NAFTA's Impact on Immigration
NAFTA was bedoeld om illegale immigratie uit Mexico naar de VS te verminderen, maar het aantal Mexicaanse immigranten in de VS nam aanzienlijk toe. In plaats van te dalen, verdubbelde het in bepaalde perioden en bereikte rond 2000 ongeveer 9,4 miljoen. Een reden voor dit onverwachte resultaat was de peso-crisis van 1994-1995, die een recessie in Mexico veroorzaakte.
Bovendien leidden veranderingen in maistarieven niet tot winstgevendere gewassen, en veel boeren gaven de landbouw op. De Mexicaanse regering investeerde bovendien niet volledig in beloofde infrastructuur, waardoor het verdragseffect op de productie beperkt bleef tot het noordelijke deel van het land. Ondanks sommige tijdelijke omkeringen trad de verwachte afname van migratie niet op. De uitkomst week af van de oorspronkelijke hoop dat NAFTA de immigratie zou verminderen.
United States: NAFTA's Impact on Trade Balances
Critici van NAFTA wijzen vaak op de handelsbalans van de VS met Mexico, waar een groot tekort van $62,4 miljard aan goederen werd genoteerd in 2016, vergeleken met een overschot van $1,7 miljard in 1993. Echter, de groei in goederenhandel kan niet uitsluitend aan invoer worden toegeschreven. Reële export naar Mexico verdrievoudigde van 1993 tot 2016, met een stijging van 453%, terwijl de invoer met 635% groeide.
Aan de andere kant behoudt de VS een positief saldo in diensthandel met Canada, met een export van $56,1 miljard in 2015 en een import van $28,7 miljard. Hoewel het goederenhandelsaldo negatief is, met importen die exporten overtreffen met $22,7 miljard in 2017, weegt het overschot in diensthandel het tekort op. Overall genoot de VS een totaalsaldo van $2,4 miljard in de handel met Canada in 2019. NAFTA lijkt de handelspositie van de VS met Canada te hebben verbeterd, ook al hadden de landen sinds 1988 een vrijhandelsovereenkomst, en het Amerikaanse goederenhandels tekort met Canada hoger was in 1987 dan in 1993.
United States: Economy Impact of NAFTA
Volgens rapporten van het Congressional Budget Office in 2003 en de CRS in 2017 had NAFTA een minimale totale impact op de economie. Hoewel het de jaarlijkse Amerikaanse bbp iets verhoogde, was het effect verwaarloosbaar en vertegenwoordigde het slechts een paar miljard dollar of een klein fractiepercentage.
Het probleem met NAFTA ligt in de verdeling van voordelen en kosten. Hoewel de economie als geheel enige verbetering zag, ondervonden bepaalde sectoren en gemeenschappen aanzienlijke ontwrichting. Toen bijvoorbeeld een textielfabriek sloot, gingen er honderden banen verloren in een stad in het zuidoosten, terwijl consumenten iets goedkopere kleding kregen. Het economische voordeel is misschien zichtbaarder op nationaal niveau, maar wordt nauwelijks gevoeld door individuen. Evenzo kan het totale economische verlies relatief klein lijken in het grote geheel, maar het kan verwoestend zijn voor de direct betrokkenen.
NAFTA & Mexico
In 1994 bracht NAFTA optimisme in Mexico. Het breidde de Canada-U.S. Free Trade Agreement uit uit 1988 en werd het eerste akkoord dat een opkomende markteconomie met ontwikkelde economieën verbond. Mexico omarmde ingrijpende hervormingen en verplaatste zich van éénpartij-economisch beleid naar vrijemarktplaatsprincipes. Voorstanders geloofden dat het integreren van de economie met rijkere noordelijke buren deze hervormingen zou bestendigen, economische groei zou stimuleren en uiteindelijk de kloof in levensstandaard tussen de drie economieën zou verkleinen.
Mexico: Impact of NAFTA on the Economy
Direct na de invoering van NAFTA kreeg Mexico te maken met een valutacrisis, waardoor het bbp in lokale valuta tussen 1994 en 1995 met 9,5% krimpte. Ondanks president Salinas' verwachting dat emigratie naar de VS zou afnemen, versnelde deze juist. Het afschaffen van maistarieven droeg verder bij aan de uittocht, waarbij de werkgelegenheid op familieboerderijen met 58% daalde, wat resulteerde in een nettoverlies van 1,9 miljoen banen.
Volgens het Center for Economic and Policy Research (CEPR) bedroeg de gemiddelde groei van Mexico van 1994 tot 2013 slechts 0,9% per jaar, waarmee het de op 18 na slechtste presteerder was van 20 Latijns-Amerikaanse landen. CEPR stelt dat wanneer Mexico zijn groeitempo van 1960 tot 1980 had vastgehouden, het een bbp per hoofd vergelijkbaar met Portugal had kunnen bereiken. Dit gebeurde echter niet, en het armoedepercentage bleef vrijwel onveranderd van 1994 tot 2012.
Mexico: Economic Reforms and Political Changes
NAFTA lijkt enkele van Mexico's economische hervormingen te hebben verankerd, aangezien het land afzag van nationalisaties en grote begrotingstekorten na de recessie van 1994-1995. Deze economische veranderingen gingen echter niet direct gepaard met politieke veranderingen. Jorge Castañeda, voormalig minister van Buitenlandse Zaken onder de regering van Vicente Fox Quesada, stelde dat NAFTA cruciale steun bood aan de Institutional Revolutionary Party (PRI), die sinds 1929 aan de macht was totdat Vicente Fox, lid van de National Action Party, in 2000 het presidentschap won.
Mexico: Manufacturing and Employment
NAFTA bracht enkele positieve veranderingen voor Mexico. Het veranderde het land in een belangrijk autoproductiecentrum en trok bedrijven als General Motors, Fiat Chrysler, Nissan, Volkswagen, Ford Motor, Honda, Toyota en anderen aan. Dit werd mogelijk door de aanzienlijke toename van Amerikaanse directe buitenlandse investeringen (FDI) in Mexico sinds 1993.
Desondanks blijft Mexico's totale FDI vanuit alle bronnen achter bij andere Latijns-Amerikaanse economieën. De autosector, die voorop liep, droeg bij aan een handelsoverschot van $101,4 miljard in goederen met de VS in 2019, een opmerkelijke verbetering ten opzichte van het tekort vóór NAFTA. Deze groei droeg ook bij aan de opkomst van een goed opgerichte middenklasse. In 2013 had Mexico ongeveer 4,9 afgestudeerden in de ingenieurswetenschappen per 1.000 inwoners, vergeleken met 3,6 in de VS, en in 2022 vertegenwoordigden Mexicaanse ingenieursstudenten 20% van alle afgestudeerden in die richting wereldwijd.
Mexico: Economic Criticism of NAFTA
In 2013 wees Castañeda erop dat de toename van Mexicaanse import uit de VS leidde tot lagere consumentenprijzen, wat bijdroeg aan een algemene verbetering van de welvaart. Ondanks dit positieve effect concludeerde hij dat NAFTA de meeste van zijn economische beloften niet had waargemaakt. Castañeda stelde een uitgebreider akkoord voor dat energie, migratie, veiligheid en onderwijs zou omvatten en pleitte voor "meer NAFTA, niet minder." De kans op een dergelijke uitbreiding is tegenwoordig echter onzeker.
NAFTA & Canada
In tegenstelling tot Mexico ervoer Canada een bescheidener stijging van de handel met de VS door NAFTA. Terwijl Canada een licht handelsoverschot met de VS behoudt, werd het in 2007 ingehaald door China als grootste leverancier aan de VS, en later door Mexico, dat in 2015 de tweede grootste werd. Hoewel Canada meer goederen aan de VS verkoopt dan het koopt, wat in 2019 resulteerde in een tekort van $26,8 miljard, helpt een aanzienlijk overschot in diensthandel van $29,32 miljard om dit te compenseren.
Canada: Impact of NAFTA on FDI and GDP
Canada profiteerde van een reële toename van 404% in FDI vanuit de VS tussen 1993 en 2013, en zijn reële bbp per hoofdgroei overtrof die van de VS van 1993 tot 2015. Net als in de VS en Mexico voldeed NAFTA niet volledig aan de buitensporige beloften van zijn Canadese voorstanders noch aan de ergste vrees van tegenstanders. De Canadese auto-industrie uitte echter zorgen over baanverlies naar Mexico door lagere lonen. Toen General Motors bijvoorbeeld 625 banen verplaatste van een fabriek in Ontario naar Mexico in januari, schreef Unifor, Canada's grootste vakbond in de privésector, dit toe aan NAFTA. Econoom Jim Stanford, die de vakbond vertegenwoordigt, noemde het in 2013 een "manufacturing catastrophe in the country."
Canada: Oil Exports
Voorstanders van NAFTA wijzen vaak op Canada's toegenomen olie-exporten als positief resultaat. In 1993 importeerde de VS $37,8 miljard aan ruwe olie, waarvan 18,4% uit Saoedi-Arabië kwam en 13,2% uit Canada. Tegen 2015 waren Canada's ruwe olieverkopen aan de VS sterk gestegen tot $49,8 miljard, goed voor 41% van de totale ruwe olie-importen van de VS. In die periode groeiden Canada's olieverkopen aan de VS met 527%, waarmee Canada sinds 2006 de grootste leverancier van ruwe olie aan de VS werd.
Het is echter vermeldenswaard dat Canada al vóór de vrijhandelsovereenkomst van 1988 99% of meer van zijn totale olie-exporten naar de VS verkocht. Met andere woorden, NAFTA leek de Amerikaanse markt voor Canadese ruwe olie niet wezenlijk te openen; Canadezen produceerden gewoon meer. NAFTA had een gemengde impact op de Canadese economie. Hoewel sommigen vreesden dat Canada een soort 51ste staat zou worden, kwam dat niet uit. Aan de andere kant kon Canada ook de productiviteitskloof met de VS niet dichten. Ondanks de veranderingen die NAFTA bracht, was de transformatie niet zo dramatisch als voorspeld.
NAFTA's Global Economic Changes
Het beoordelen van NAFTA's impact is uitdagend vanwege de complexiteit om de effecten te isoleren van andere factoren. Terwijl NAFTA van kracht was, maakte China een snelle opkomst door tot 's werelds grootste exporteur en tweede grootste economie. In 1993 importeerde de VS slechts 5,8% van zijn goederen uit China, maar tegen 2015 was dat gestegen naar 21%.
Onderzoekers zoals Hanson, David Autor en David Dorn vonden dat toegenomen importconcurrentie, vooral uit China tussen 1990 en 2007, bijdroeg aan een significante daling van de Amerikaanse werkgelegenheid in de maakindustrie en verantwoordelijk was voor een kwart van de totale daling. Hoewel ze erkenden dat Mexico en andere landen ook invloed kunnen hebben gehad op de arbeidsmarkt in de VS, lag de primaire focus op China. Het is belangrijk op te merken dat China geen deel uitmaakt van NAFTA, ondanks dat het zich in 2001 bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO) aansloot.
Verder daalde het aandeel van Japan in de Amerikaanse import van 19% in 1993 naar 6% in 2015, ondanks dat Japan geen deelnemer is aan NAFTA. Deze factoren benadrukken de moeilijkheid om NAFTA's impact precies te meten te midden van bredere wereldwijde economische veranderingen.
Other Factors
Unrelated Issues
NAFTA krijgt vaak onterecht de schuld van diverse problemen die mogelijk niet direct aan het verdrag zijn gerelateerd. Bijvoorbeeld, een rapport uit 1999 noemde de mogelijke ondergang van een stad in Arkansas en verbond dit met NAFTA's impact op banen die naar landen als Sri Lanka en Honduras waren gegaan. Het is echter belangrijk op te merken dat Sri Lanka en Honduras geen deel uitmaken van het akkoord.
Evaluating NAFTA's Effects
Hoewel NAFTA een nieuwe generatie handelsovereenkomsten wereldwijd initieerde, is het evalueren van de specifieke effecten ingewikkeld vanwege snelle technologische vooruitgang. In de loop der jaren nam de reële Amerikaanse industriële productie met 30% toe van 1993 tot 2016, ondanks dalende werkgelegenheid die grotendeels door automatisering werd veroorzaakt.
North American Economy
Meerdere belangrijke gebeurtenissen, niet gerelateerd aan NAFTA, beïnvloedden de Noord-Amerikaanse economie sterk, waaronder het uiteenspatten van de technologiesectorzeepbel, de aanslagen van 11 september die leidden tot strengere grenscontroles, en de financiële crisis van 2008.
Scrapping NAFTA
Hoewel NAFTA enige impact op bepaalde sectoren kan hebben gehad, wordt het mogelijk stopzetten ervan eerder beïnvloed door factoren als automatisering, China's opkomst en de nasleep van deze grote gebeurtenissen dan door de inherente verdiensten of gebreken van het verdrag zelf.
NAFTA’s Advantages & Disadvantages
Voordelen | Nadelen |
Lagere prijzen voor diverse consumentengoederen, waaronder voedsel en brandstof. | Leidde tot verlies van talrijke industriële banen in de Verenigde Staten. |
Creëerde werkgelegenheid in bepaalde exportgerichte sectoren. | Verplaatste banen van laaggeschoolde werknemers naar Mexico. |
Vormde efficiëntere regionale productiegebieden die internationaal konden concurreren. | Creëerde zware concurrentie voor kleinere boeren en ondernemers in Mexico. |
Verbeterde mogelijk diplomatieke relaties door meer ontmoetingen en strategische planning tussen leiders. | Zorgde voor druk op lonen en prijzen in de VS doordat banen naar goedkopere locaties verhuisden. |
USMCA: A New Trade Agreement for North America
In 2018 vervingen de Verenigde Staten, Mexico en Canada hun vorige overeenkomst, NAFTA, door het United States-Mexico-Canada Agreement, ook wel NAFTA 2.0 genoemd. De USMCA werd in 2020 door alle drie de landen geratificeerd. Belangrijke bepalingen omvatten verbeterde toegang voor Amerikaanse boeren tot de Canadese zuivelmarkt, eisen dat auto's een significant deel van hun onderdelen in Noord-Amerika moeten hebben om voor tarievenvrijstelling in aanmerking te komen, en een verlenging van auteursrechttermijnen. De USMCA verloopt na 16 jaar, met elke zes jaar een evaluatie om te bepalen of verlenging nodig is. Dit uitgebreide handelsovereenkomst beoogt economische samenwerking en groei tussen de drie landen te bevorderen.
Conclusion
De impact van NAFTA op de deelnemende landen blijkt moeilijk te kwantificeren. Sommigen zien het als een succes vanwege toegenomen handel en kapitaalstromen tussen de Verenigde Staten, Mexico en Canada. Tegelijkertijd kreeg NAFTA kritiek omdat het bijdroeg aan groeiende werkloosheid in de VS door het verdwijnen van industriële banen, waardoor werknemers in lagere betaalde en minder zekere functies terechtkwamen. Het eindoordeel over NAFTA's algehele succes of mislukking hangt af van hoe burgers en wetgevers in de deelnemende landen de tekortkomingen adresseren en beoordelen in de komende jaren.