Niceliksel Gevşeme (QE) Nasıl Çalışır?

Merkez bankalarının likiditeyi ve enflasyonu artırma eylemi Niceliksel Gevşeme (QE) olarak bilinir ve tanımı farklı yorumlara göre değişebilir. QE'nin birincil amacı, işletmeleri ve tüketicileri daha fazla borçlanmaya ve harcamaya teşvik ederek bir ülke ekonomisini canlandırmaktır. Bu, merkez bankalarının likiditeyi artıran piyasa işlemleri yoluyla gerçekleştirilir.

QE tartışmalı bir politika aracı olmuştur; bazı uzmanlar bunun ekonomik büyümeyi canlandırmadaki etkinliğini sorgularken, diğerleri finansal krizlerin önlenmesine yardımcı olduğunu savunur. Bununla birlikte, ABD Federal Rezervi, İngiltere Merkez Bankası ve Avrupa Merkez Bankası dahil olmak üzere birçok merkez bankası QE uygulamıştır.

Genel olarak, QE'nin birincil amacı likiditeyi artırarak ekonomiye ivme kazandırmaktır ve bu konu ekonomistler ve politika yapıcılar arasında tartışılmaya devam etmektedir.

Temel Bilgiler

Ekonomiye bir canlandırma gerektiğinde merkez bankaları Niceliksel Gevşeme (QE) olarak bilinen bir politika uygulayabilir. QE, hisse senetleri, tahviller ve hazine varlıkları gibi menkul kıymetlerin hükümetten veya ticari bankalardan satın alınmasını ve ekonomiye para enjekte edilmesini içerir.

Kısmi rezerv bankacılığı sistemiyle uyumu sürdürmek için merkez bankaları yeni kredi açar ve üye bankaların rezerv fonlarına ekleme yapar. Yeni kredi fiziksel bir emtia ile desteklenmediğinden, QE hiçbir şeyden para yaratır.

QE, para arzını artırarak ve faiz oranlarını düşük tutarak ekonomik faaliyeti canlandırmayı hedefler. Bu durum işletmeler ve tüketiciler için kredi sağlamayı teşvik eder ve ekonomiye güven sağlar. Ancak QE her zaman beklenen şekilde işlemez ve tartışmalı bir yaklaşımdır.

Bazı akademisyenler Japonya Merkez Bankası'nın 1990'ların sonlarında ilk QE uygulayıcısı olduğunu düşünse de bu, ekonomistler arasında tartışmalı bir konudur. O zamandan beri diğer ülkeler de ekonomik zorlukları hafifletmek amacıyla QE uygulamalarını benimsemiştir.

Niceliksel Gevşeme Kullanılmasının Nedeni Nedir?

Geleneksel bankacılık uygulamaları bir resesyonu önleyemediğinde Niceliksel Gevşeme bir çözüm olarak geliştirildi. QE'nin birincil hedefi, deflasyonu önleyip enflasyonu artırmaktır. Merkez bankaları enflasyon oranlarını düzenlemede birincil araç olarak faiz oranı ayarlamalarını kullanır.

Bir ülkenin finansal faaliyeti yavaşladığında merkez bankası bankaların kredi vermesini daha uygun hale getirmek için faiz oranlarını düşürebilir. Buna karşılık, harcama ve kredi riskli seviyelere ulaştığında daha yüksek bir faiz oranı fren görevi görebilir.

Niceliksel Gevşemenin Etkinliği

2008 finansal krizinin hemen ardından Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından yayınlanan bir notta QE'nin alışılmadık bir para politikası olarak etkinliği tartışıldı. Analiz, ABD Federal Rezervi, Avrupa Merkez Bankası, İngiltere Merkez Bankası, Kanada Bankası ve Japonya Bankası dahil beş büyük merkez bankasını kapsadı.

Her kurum benzersiz bir strateji uyguladı, ancak hepsi piyasa likiditesini artırdı. Rapor, merkez bankalarının müdahalelerinin başarılı olduğunu ve likiditenin uzun süren ekonomik kriz ve finansal sistem çöküşünün önlenmesinde hayati olduğunu gösteriyor.

Başarıya rağmen, QE'nin etkinliği bağlama ve stratejiye bağlıdır. QE veya benzeri politikaları deneyen birçok ekonomi arzu edilen sonuçlara ulaşamamıştır. Ekonomiye para enjekte etmede ve faiz oranlarını düşürmede kötü yönetim öngörülemeyen ve istenmeyen sonuçlara yol açabilir. Aşağıda QE'nin bazı olası avantajları ve dezavantajları yer almaktadır.

QE'nin Olası Pozitif Etkileri

QE'nin potansiyel avantajlarından biri, merkez bankasının varlık alımları sonucunda bankaların daha büyük bir fon havuzuna sahip olması nedeniyle bankaların kredi vermesinin artmasıdır. Düşük faiz oranları ayrıca tüketiciler ve işletmeler tarafından borçlanmayı artırır. Daha fazla borçlanma ve kredi ile ekonomiye daha fazla para akar; bu da tasarrufa para yatırmakla ilgilenmeyen tüketicilerin harcamalarını artırmasına yol açar. Bu durum da işletmeleri genişlemeye, daha fazla mal ve hizmet satmaya ve daha fazla çalışan istihdam etmeye teşvik edebilir. Dolayısıyla istihdam artışı da QE'nin olası bir avantajıdır.

QE'nin Olası Negatif Etkileri

Bazı ekonomistler QE'nin daha büyük altta yatan sorunlara geçici bir çözüm olabileceği ve potansiyel olarak ekonomik çöküşe yol açabileceği konusunda uyarır. QE'nin çeşitli olası dezavantajları arasında enflasyon yer alır. Artan para arzı mallar için rekabete yol açabilir, talebi ve fiyatları yükselterek doğru yönetilmezse hiperenflasyona neden olabilir. Ticari bankalar merkez bankasından QE yoluyla fon aldıklarında daha fazla kredi vermeye teşvik edilse de bunu yapmaları zorunlu değildir. Bazı bankalar fonları dağıtmak yerine ellerinde tutmuştur. İşletmelerin ve tüketicilerin artan borçlanma gücü aşırı borçlanmaya yol açabilir ve bu da ekonomiye olumsuz etki yapabilir. Tahvil piyasası da genellikle istikrarsızlık ve beklenmedik değişiklikler getiren QE politikalarından olumsuz etkilenebilir.

QE'nin Gerçek Örnekleri

Niceliksel Gevşeme uygulayan Ülkeler ve Merkez Bankalarının listesi:

• Japonya Bankası: 2001-2006 ve 2012-günümüz (Abenomics). Ancak QE çabaları finansal sorunlarını hafifletmemiştir. Japon Yeni, ABD Doları karşısında zayıfladı ve ithalat maliyetleri arttı.
• Amerika Birleşik Devletleri: 2008-2014. ABD, konut krizi ve ardından gelen resesyonla başa çıkmak için üç tur QE uyguladı. Ekonomi toparlansa da bunun QE sayesinde olup olmadığı tartışmalıdır. QE uygulamayan Kanada ile yapılan karşılaştırma, kayda değer bir fark göstermemiştir.
• Avrupa Merkez Bankası: 2015-2018. Euro Bölgesi bazı başarı ve başarısızlıklar yaşadı; enflasyon istikrarlı, işsizlik azaldı ve 2017'de güçlü bir ekonomi görüldü. Ancak hâlâ yetersiz ücret artışı ve yükselen faiz oranlarıyla başa çıkmaktadır.

Sonuç

QE'nin alışılmadık bir para politikası olarak etkinliği hâlâ tartışılmaktadır. Bazı ekonomilere yardımcı olmuş olsa da riskleri endişe kaynağıdır. Şimdiye kadar hiperenflasyon ve aşırı borçlanma gibi QE'nin potansiyel riskleri büyük sorunlara yol açmamıştır. Bununla birlikte QE uygulayan bazı ülkeler döviz istikrarsızlığı ve diğer ekonomik alanlar ile piyasalarda olumsuz etkiler yaşamıştır. QE'nin uzun vadeli sonuçları belirsizliğini koruyor ve etkileri bağlama göre değişebilir.