2008 Acil Ekonomik İstikrar Yasası (EESA) nedir?
Mali krize yanıt olarak Kongre 2008'de Acil Ekonomik İstikrar Yasası (EESA)'nı kabul etti. EESA, Hazine'ye 700 milyar dolara kadar sorunlu varlık satınama yetkisi verdi; daha sonra bu miktar 475 milyar dolara düşürüldü. Destekçileri finansal sistemin çökmesini önlemeyi amaçlarken, karşıtları bunun Wall Street ve bankalara yapılan bir kurtarma paketi olduğunu savundu.
Temeller
2008'de Kongre, konut kredileri krizine yanıt olarak Acil Ekonomik İstikrar Yasası'nı geçirdi. Bu yasa, Hazine sekreterine finansal piyasalarda likiditeyi yeniden sağlamak amacıyla 700 milyar dolara kadar sorunlu varlık satın alma yetkisi verdi. EESA'nın ilk önericisi Henry Paulson'dı.
EESA ve TARP Genel Bakış
2000'lerin sonlarında yaşanan ciddi finansal kriz, Temmuz 2008'de Temsilciler Meclisi'nin bir ilk EESA önerisini Eylül 2008'de reddetmesine yol açtı. Ancak yasa tasarısı daha sonra revize edilerek ertesi ay geçildi ve ipotek çöküşünün ekonomik etkilerini gidermeye çalıştı.
EESA'nin uygulanması, finansal sistemi istikrara kavuşturmayı amaçlayan Troubled Assets Relief Program (TARP) yani Sorunlu Varlıkların Kurtarılması Programı'nın oluşturulmasına yol açtı. Bu program kapsamında Hazine sekreterine finansal kurumlardan sorunlu varlık satın alma yetkisi verildi ve başlangıçta 700 milyar dolarlık önemli bir fon ayrıldı.
TARP'ın temel hedefleri arasında konut değerlerini, üniversite fonlarını, emeklilik hesaplarını ve birikimleri korumak, ev sahipliğini sürdürmek, istihdam ve ekonomik büyümeyi desteklemek, vergi mükelleflerine azami getiri sağlamak ve şeffaf kamu hesapverebilirliğini temin etmek vardı. Destekçiler bunun önemini vurgulasa da eleştirmenler programın Wall Street'i kurtarmak olduğunu iddia etti.
EESA'nın Etkisi
EESA, finansal sektöre istikrar ve likiditeyi geri kazandırması, kredi ve sermaye piyasalarını çözümlendirmesi ve hanehalkları ile işletmeler için borçlanma maliyetlerini azaltması nedeniyle geniş çapta övüldü. Bu durum, finansal sisteme güveni yeniden tesis etti ve ekonomik büyümeyi canlandırdı.
TARP İşlemleri
2017 itibariyle Kongre Bütçe Ofisi (CBO), TARP işlemlerinin büyük ölçüde sigorta devi AIG'nin devralınmasının etkisiyle vergi mükelleflerine biraz üzerinde 32 milyar dolara mal olduğunu tahmin etti. CBO, federal hükümetin 313 milyar dolar ödediğini ve bunun çoğunun 2017'ye kadar geri ödendiğini bildirdi. Genel olarak, hükümet bu işlemlerden yaklaşık 9 milyar dolar net kazanç elde etti; bankalara ve kredi kuruluşlarına sağlanan yaklaşık 24 milyar dolar kısmen AIG'ye verilen 15 milyar dolarlık yardımla dengelendi.
Fonların Geri Ödemesi
EESA kapsamında dağıtılan fonların çoğu geri ödenmiş olup, Hazine'nin verdiği kredi ve yatırımlardan 110 milyar dolardan fazla kâr elde edildi. Şubat 2021 itibariyle, partizan olmayan ProPublica, TARP kapsamında yatırımlar, krediler ve ödemeler şeklinde 443 milyar dolar dağıtıldığını; bunun 390 milyar dolarının Hazine'ye geri ödendiğini bildirdi. Ayrıca Hazine bu yatırım ve kredilerden 52,5 milyar dolar kazanç sağladı ve bugüne kadar toplam 110 milyar dolar kâr elde edildi.
Sonuç
2008 Acil Ekonomik İstikrar Yasası ve Sorunlu Varlıkların Kurtarılması Programı, finansal krize müdahale etmek ve finansal sistemin çökmesini önlemek amacıyla uygulandı. O dönemde tartışmalı olsa da, programlar piyasaların istikrarını ve likiditesini büyük ölçüde yeniden sağlamış ve hükümet için net bir kazançla sonuçlanmıştır.